Bijan & Manijeh
Based on a story in Ferdowsi’s Shahnameh, Bijan and Manijeh is one of Iran’s best-known tales of love and tragedy. The story of Bijan and Manijeh was selected for the National Iranian Ballet Company’s theme in 1975 by Nejad in which he adapted the poems to suit the story of the ballet and production. The show is consisting of two acts, four scenes based on the chosen verses from the Shahnameh, lead choreographer was Haideh - with some guidance from Robert Warren as it was her first time choreographing a grand pas de deux.
The two main characters, Bijan and Manijeh, were performed by Haydeh Changizian and Jamshid Saghabashi whilst the remaining company and international dancers danced the rest of the characters. Haideh recalled that their main aim was “for all the key parts to be done by Iranians”. The costumes consisted of the female dancers wearing long lightweight dresses, some with belts around the upper midriff and some with long fabric hanging from their arms. The male dancers wore structured costumes which resembled soldier’s uniforms with Iranian motifs and embroidery.
The set was designed by Hajighorbani with lighting directed by Khaladj. Music, commissioned to Hossein Dehlavi was his first time writing for a full-length ballet, Haideh and Nejad worked closely together to achieve a score which would convey the melodies, characters, and atmosphere of the old and new Iran.
The dance was received very well to anyone watching, including their king and queen who praised and encouraged the whole company and every involved. For Haideh, Bijan and Manijeh left both her and Nejad feeling that they had “accomplished something worthwhile which could go down well in the history of Iranian Ballet”.
بیژن و منیژه داستانی از شاهنامه فردوسی است. این داستان یکی از معروف‌ترین تراژدی‌های عاشقانه ایرانی است. نژاد در سال هزارو سیصد و چهل و پنج، بیژن و منیژه را برای اجرایی توسط سازمان ملی باله ایران انتخاب و ابیات شاهنامه را متناسب با داستان باله اقتباس و تولید کرد. این نمایش شامل دو پرده و چهار صحنه بر اساس ابیات منتخب از شاهنامه می‌شد. طراح اصلی رقص هایده بود که زیر نظر و با راهنمایی رابرت وارن اولین رقص دونفره بلند مدت خود را تولید می‌کرد.
دو شخصیت اصلی بیژن و منیژه توسط هایده چنگیزیان و جمشید سقاباشی اجرا شد و رقصندگان بین المللی بقیه شخصیت‌های داستان را رقصیدند. هدف آنها این بود که عوامل تولید و شخصیت های اصلی نمایش، ایرانی باشند. لباس رقصندگان زن متشکل از لباسهای بلند و سبک‌وزن بود که برخی با کمربند در زیر سینه و برخی با پارچه‌های بلند آویزان از بازوهایشان تزئین شده بودند. رقصندگان مرد لباسهای شبیه یونیفرم سربازی با نقوش و گلدوزی‌های سنتی ایرانی داشتند.
صحنه اجرا توسط حاجی قربانی با نورپردازی خلج طراحی شد. موسیقی از حسین دهلوی بود. این اولین باری بود که دهلوی برای یک باله کامل موسیقی می‌نوشت. در این تولید هایده و نژاد هم برای رسیدن به آهنگی که ملودی‌ها، شخصیت‌ها و حال و هوای ایران قدیم و جدید را منتقل کند، با دهلوی همکاری نزدیک داشتند.
این باله با استقبال مثبت تماشاگران، از جمله پادشاه و ملکه که کل گروه را تشویق می‌کردند، روبرو شد. به نظرهایده، بیژن و منیژه حس غرور به او و و نژاد می‌داد چرا که کاری ارزشمند انجام داده بودند که در تاریخ باله ایران ثبت شده بود.
بیژەن و مەنیجە چیرۆکێکە لە ڕۆمانی شاهنامەی فێردۆسی. ئەم چیرۆکە یەکێک لە بەناوبانگترین کارەساتە ڕۆمانسیەکانی ئێرانە. نەژاد لە ساڵی ١٣٤٥دا بیژەن و مەنیجەی هەڵبژارد بۆ ئەوەی لە لایەن ڕێکخراوی بالەی نیشتمانی ئێرانەوە نمایش بکرێ و چیرۆکی بالەکە بە پێی بەیتەکانی شاهنامیە وەر گێڕت و بەرهەمی هێنا. ئەم نمایشە لە دوو ئەکت و چوار دیمەن پێکهاتبوو کە لەسەر بنەمای بەیتە هەڵبژێردراوەکانی شاهنامە بوو. کۆریۆگرافەری سەرەکی سەماکە هایدە بوو کە یەکەم دوێتێکی تەواو درێژی خۆی بە سەرپەرشتی و ڕێنمایی ڕۆبەرت وارن بەرهەمهێنا.
دوو کارەکتەری سەرەکی بیژەن و مەنیجە لە لایەن هایدە چەنگیزیان و جەمشید سەقاباشیەوە نمایشکران و سەماکارە نێودەوڵەتیکان سەمای باقی کارەکتەرەکانی چیرۆکەکەیان پیشکەش کەرد . ئامانجیان لەم کارە ئەوە بوو کە بریکاری بەرهەمهێنان و کارەکتەرە سەرەکییەکانی نمایشەکە ئێرانی بن. جلوبەرگی سەماکارە ژنەکان پێکهاتبوو لە جلی درێژ و سووک، هەندێکیان بە پشتۆین لە ژێر سنگدا و هەندێکیشیان بە قوماشی درێژ بە قۆڵەوە هەڵواسرابوو ڕازێنرابوونەوە . سەماکارە پیاوەکان جل و بەرگی هاوشێوەی جلوبەرگی سەربازییان لەبەردا بوو کە نەخش و نیگاری نەریتی ئێرانیان لەسەر بوو.
شانۆی نمایشەکە لەلایەن حاجی قوربانیەوە بە ڕووناکی خەلاج دیزاین کرابوو. مۆسیقاکە لەلایەن حوسێن دێهلەوی بوو. ئەمە یەکەمجار بوو کە دێهلەوی مۆسیقا بۆ بالەیکی تەواو بنووسێت. لەم بەرهەمەدا، هایدە و نەژاد لە نزیکەوە هاوکاری چەڕ و پریان لەگەڵ دێهلەوی هەبوو بۆ گەیشتن بە گۆرانییەک کە ئاواز و کارەکتەر و کەشوهەوای ئێرانی کۆن و نوێ .بەگەیەنێت
بالەکە لەلایەن بینەرانەوە پێشوازییەکی باشی لێکرا، لەنێویاندا شا و شاژن کە هەموو گروپەکەیان هان دەدا. بە بۆچونی هایدە، بیژەن و مەنیجە هەستێکی شانازییان بە خۆی و نەژاد بەخشی، چونکە کارێکی بەنرخیان کردبوو کە لە مێژووی بالەی ئێراندا تۆمار کرابوو.
Bijan, son of great warrior Giv, was a quick-witted young man whose ego was too ignorant to see logic. When Bijan stated he was going to hunt wild pigs in the forest, Giv instructed Gorgin to be his guide and to keep an eye on his overly confident son. Bijan charged into the forest with a cry “like a spring of cloud’s thunder and the tree leaves came pattering down like rain”.
After hunting the wild pigs, Gorgin expressed his interest in the two stopping by Turan in which he mentioned a woman called Manijeh, daughter of Afrasiab, hero of Turan, who was preparing for the local festivities with her attendants. Gorgin described the girls as cypress slender, smelling of musk, with faces like rose petals, languorous eyes, lips that taste of wine and rosewater. Bijan agreed and the two traveled for 3 days until they could see the festivities and laid under a cypress tree near Manijeh's tent to rest.
When Manijeh came out of her tent she immediately fell in love with Bijan and had her nurse approach him to pass her message of interest. When her nurse recited what Bijan had said, Manijeh invited Bijan into her tent and then snuck him into Afasya’s palace where they spent time together. However, when rumours had spread that Manijeh had taken a lover from Turan, the king captured Bijan and instructed that a pit should be made for him to receive acts of torture. Manijeh was stripped of her crown and spent her days begging for bread to give to Bijan through an opening she dug with her hands. Gorgin searched for Bijan and found his horse alone in the woods and assumed Bijan had been captured and rode his horse back to Iran with no rest.
Struck with grief, Giv sought a solution to find his son. In a vision, the royal magician saw that Bijan was alive in prison and recommended that Giv go to Rostam as he believed him to be the only one who can save him. After hearing what happened, Rostam grew hatred toward Afrasiab and agreed to rescue Bijan which involved hatching a plan to disguise themselves as humble merchants/caravan.
Rostam and 7 soldiers went to Piran whilst the rest of the army stayed on the Persian border ready for battle if needed. Not recognising Rostam, Piran welcomed the caravan warmly assuring safety, food and somewhere to stay whilst they rested. Manijeh heard of the caravan from Iran and begged Rostam for help.
Concerned of blowing their cover, Rostam told Manijeh to leave and that he had not heard of Bijan. In secret, Rostam revealed his plan to Manijeh which he instructed that she light a huge bonfire in the night near to Bijan’s pit.
Manijah set out to collect firewood and set the pile of wood alight as soon as the sunset in which Rostam and his armoured soldiers went to the glow in the woods and moved the large stone in front of Bijan’s pit. Rostam pulled Bijan out of the pit and instructed Bijan and Manijeh to go home whilst he and his 7 soldiers attacked Afrasyab’s palace in the night and hastily left for Turan. When the sun rose, Rostam led the Persian army to attack and pushed the Turk army back. Afrasiab was forced to return home without his daughter whilst Bijan and Manijeh returned home.
بیژن، پسر پهلوان بزرگ ایران گیو، جوانی تیز هوش بود اما خودستایی و اطمینان بیش از حد به خود گاه باعث می‌شد که منطقی عمل نکند. وقتی بیژن اعلام کرد که قصد دارد برای شکار گرازهای وحشی به جنگل برود، گیو نگران شد اما کی‌خسرو به گرگین دستور داد تا راهنما، همراه و حامی بیژن باشد.
بیژن به جنگل تاخت. فریاد او مثل رعد ابر بهاری که برگ درختان را همراه قطرات باران بر زمین می‌ریزد، گرازهای وحشی را از پا درمی آورد. گرگین پس از شکار گرازهای وحشی، پیشنهاد داد تا توقفی در توران داشته باشند. مکانی را که گرگین در نظر داشت پاتوق منیژه، دختر افراسیاب، پادشاه توران بود. منیژه همراه ندیمه‌هایش برای شرکت در فستیوالی محلی در آن مکان اتراق کرده بودند. گرگین دختران توران را مانند سرو بلند و کشیده با بوی مشک، چهره‌هایی مانند گلبرگ‌های گل سرخ، چشمان خمار، لب‌هایی که طعم شراب و گلاب دارد توصیف می‌کند. بیژن به هوس می افتد و قصد سفر می‌کند. بعد سه روز راندن اسب به محلی که گرگین توصیف کرده بود می‌رسد و همانجا در سایه درخت سروی نزدیک اردوی منیژه دراز می‌کشد.
منیژه از خیمه‌گاه بیرون میاید و تا چشمش به بیژن می افتد در همان نگاه اول یک دل نه صد دل عاشق بیژن می‌شود. ندیمه‌اش را می‌فرستد تا از جانب او پیامی برای غریبه‌ای که زیر سایه درخت دراز کشیده ببرد و علاقه‌مندی او را به مرد منتقل کند. منیژه بیژن را به چادر خود دعوت می‌کند و پس از اینکه چندی با هم بودند، هنگام بازگشت از مراسم جشن، بیژن را مخفیانه به قصر افراسیاب می‌برد. وقتی شایعه حضور معشوقی از ایران در بارگاه منیژه پخش می‌شود، افراسیاب بیژن را دستگیر و دستور می‌دهد که برای شکنجه او را در چاهی سرنگون کنند. منیژه هم از مقام شاهزادگی خلع، تاج و دارایی‌هایش مصادره و از قصر بیرون رانده می‌شود. منیژه روزها را به گدایی می‌گذراند تا لقمه نانی بدست آورد و از روزنه‌ای که در ورودی چاه کنده بود آن را به دست بیژن برساند.
از طرف دیگر جستجوی گرگین برای پیدا کردن بیژن بی‌نتیجه می‌ماند و او تنها موفق می‌شود تا اسب بیژن را که تنها در جنگل سرگردان بوده بیابد. با دیدن اسب، گرگین متوجه می‌شود کرد که بیژن اسیر شده است. گرگین حامل خبر ناگوار گرفتاری بیژن سوار بر اسب خود به تاخت و بدون استراحت به ایران بازمی‌گردد.
گیو در غم بیژن به دنبال راهی برای نجات اوست. با استفاده از جام جهان‌نما کی‌خسرو متوجه می‌شوند که بیژن هنوز زنده ولی اسیر است. شاه گیو را نزد رستم می‌فرستد چرا که می‌داند رستم تنها کسی است که می تواند بیژن را نجات دهد. رستم پس از شنیدن اتفاقی که افتاده، نفرتش نسبت به دشمن قدیمی ایران، افراسیاب افزایش می یابد و برای نجات بیژن نقشه‌ای می‌کشد. این نقشه شامل سفر به توران با لباس مبدل به عنوان تاجر با کاروان است.
رستم پس از رسیدن به توران، سپاهش را آماده جنگ، سر مرز رها می‌کند و با هفت پهلوان همراهش به دیدار پیران می‌رود. پیران که رستم را نمی‌شناسد و به گرمی از کاروان پذیرایی و وسایل امنیت کاروانیان، غذا و جایی برای اقامت و استراحت آنها فراهم می‌کند. از طرفی منیژه که می‌شنود از ایران کاروانی آمده از رستم برای نجات بیژن کمک می‌خواهد. رستم که نگران لو رفتن نقشه خود و شناسایی خود یا همراهانش بوده به منیژه می‌گوید که مزاحم نشود، آنها بیژن را نمی‌شناسد. اما رستم پس از آنکه مطمئن می‌شود می‌تواند به منیژه اطمینان کند نهایتا اینکه برای نجات بیژن آمده را برای منیژه فاش می‌کند و از منیژه می‌خواهد تا آتشی عظیم در شب سر چاهی که بیژن در آن اسیر است روشن کند تا رستم و یارانش بتوانند به آن سمت بیایند.
منیژه برای جمع آوری هیزم به راه میفتد و با غروب آفتاب هیمه را به آتش می‌کشد. رستم و پهلوانان همراهش زره پوش به سمت شعله‌های آتش راه می افتند. با رسیدن به چاه، رستم سنگ بزرگ جلوی دهانه چاهی که بیژن در آن اسیر بود را حرکت می‌دهد و بیژن را از چاه بیرون می‌کشد. رستم از بیژن می‌خواهد تا با منیژه به سمت ایران بروند تا او و هفت پهلوان همراهش در شب به کاخ افراسیاب شبیخون بزنند و سپس با عجله به سمت ایران حرکت کنند.
هنگامی که خورشید طلوع می‌کند، رستم از سپاه ایران که آماده برای حمله به توران سر مرز گذاشته بود برای حمله استفاده می‌کند و تورانیان را عقب می‌راند. افراسیاب مجبور به عقب‌نشینی می‌شود، در حالیکه بیژن و منیژه به ایران بازمی‌گردند.
بیژەن، کوڕی جەنگاوەری گەورەی ئێران، گیو، گەنجێکی زیرەک بوو، بەڵام ستایشکردنی خۆی و متمانەی زۆرکەردەن بەخۆی هەندێکجار وای لێکردبوو کە عاقڵانە مامەڵە نەکات. کاتێک بیژەن ڕایگەیاند کە بەنیازە بچێتە دارستان بۆ ڕاوکردنی بەرازی کێوی، گیو نیگەران بوو، بەڵام کیخەسرەو فەرمانی بە گورگین کرد کە ببێتە ڕێنما و هاوەڵ و لایەنگری بیژەن.
بیژەن ڕۆیشتە ناو دارستانەکە. هاوارەکەی وەک هەورە تریشقە بەهاری چۆن گەڵای دارەکان کە لەگەڵ دڵۆپە بارانەکاندا دەخاتە سەر زەوی ، بەرازە کێوییەکانی دەکوشت. گرگین دوای ڕاوکردنی بەرازی کێویکان ، پێشنیاری کرد کە لە توران بوەستن. ئەو شوێنەی کە گرگین لە مێشکیدا بوو، شوێنی مەنیجەی کچی ئەفراسیابی پاشای توران بوو. مەنیجە و خزمەتکارەکانی چووبونە ئەو شوێنە بۆ بەشداریکردن لە فێستیڤاڵێکی ناوخۆیی. گرگین کچانی توران بە درختی باڵابەرز و درێژ و بۆنی میسک ، دەموچاویان وەک گەڵای گوڵەسورە، چاومەست ، کە لێوەکانیان تامی شەراب و گوڵاویان هەیە وەسف دەکات . بیژەن عاشقی دەبێت و بەنیازە گەشت بکات. دوای ئەوەی سێ ڕۆژ ئەسپەکەی لێخوڕی، گەیشتە ئەو شوێنەی کە گرگین باسی .دەکات و لەوێ لە سێبەری دار سروشتێکدا لە نزیک ئۆردوگای مەنیجە پاڵ دەکەوی
مەنیجە لە چادرەکە دێتە دەرەوە و لە یەکەم بینیندا عاشقی بیژەن دەبێت. خزمەتکارەکەی دەنێرێت بۆ ئەوەی بەناوی خۆیەوە پەیامێک بۆ ئەوغەریبە ببات کە لە ژێر سێبەری دارەکەدا کەوتووە و ئارەزووی خۆی بە ئەو را بگەیەنێت. مەنیجە بیژەن بانگهێشتی چادرەکەی دەکات و دوای ئەوەی ماوەیەک پێکەوە بوون، کاتێک لە ئاهەنگەکە دەگەڕێتەوە، بە نەهێنی بیژەن دەبات بۆ کۆشکی ئەفراسیاب. کاتێک دەنگۆی بوونی عاشقێک لە ئێرانەوە لە کۆشکی مەنیجەدا بڵاو دەبێتەوە، ئەفراسیاب بیژەن دەسبەسەر و فەرمانی ئەوە دەدات کە بۆ ئەشکەنجە فڕێبدرێتە ناو بیرێکەوە، مەنیجە پێگەی شازادەی لێ دەسەندرێتەوە و تاج و کەلوپەلەکانی دەست بەسەردا دەگیرێت و لە کۆشکە دەردەکرە. مەنیجە ڕۆژانە بە سواڵکردن بەسەر دەبات بۆ ئەوەی پارچە نانێک بە دەست بێنیت و لە ڕێگەی ئەو کونەی کە لە دەرگای بیرەکەوە هەڵیکەندووە، بیگەیەنێتە بیژەن.
لە لایەکی ترەوە گەڕانی گرگین بۆ بیژەن بێ ئاکام دەمێنێتەوە و تەنیا سەرکەوتوو دەبێت لە دۆزینەوەی ئەسپی بیژەن کە بە تەنیا لە کێودا سەرگەردان بوو. گرگین بە بینینی ئەسپەکە .تێدەگات کە بیژەن گیراوە. گرگین بە هەڵگری هەواڵی دڵتەزێن و دۆخی نالەباری بیژەن، بەبێ پشوودان بە ئەسپەکەیەوە بە پەلە دەگەڕیتەوە ئێران
گیو لە خەم و پەژارەی بیژەندا ، بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕێت بۆ ئەوەی ڕزگاری بکات. بە بەکارهێنانی جامی جەهانامای کەیخوسرەو، بۆیان دەردەکەوێت کە بیژەن هێشتا لە ژیاندایە بەڵام گیراوە. شا، گیو دەنێرێت بۆ لای ڕۆستەم چونکە دەزانێت ڕۆستەم تاکە کەسە کە دەتوانێت بیژەن ڕزگار بکات. ڕۆستەم دوای بیستنی ئەو ڕوداوە، ڕق و کینەی ڕۆستەم بەرامبەر بە دوژمنە کۆنەکەی ئێران، فەراسیاب، زیاتر دەبێت و پلانێک بۆ ڕزگارکردنی بیژەن دادەڕێژێت. ئەم نەخشەیە بریتییە لە گەشتکردن بۆ توران بە جلوبەرگی بازرگانێکەوە لە گەڵ کاروانێک دا.
ڕۆستەم دوای گەیشتن بە توران، لەشکرەکەی کە ئامادەیە بۆ شەڕکردن لەسەر سنوور بەجێدەهێڵێت و لەگەڵ حەوت جەنگاوەرەکەیدا دەچێت بۆ سەردانی پیران. پیران کە ڕۆستەم ناناسێت، بە گەرمی پێشوازی لە کاروانەکە دەکات و کەرەستەی ئەمنی و خواردن و شوێنی مانەوە و پشوودانیان بۆ دابین دەکات. لە لایەکی دیکەوە مەنیجە کە دەبیسە لە ئێرانەوە کاروانێک هاتووە ، داوای یارمەتی لە ڕۆستەم دەکات بۆ ڕزگارکردنی بیژەن. ڕۆستەم کە نیگەرانی ئاشکراکردنی پلانەکەی و ناساندنی خۆی و هاوەڵەکانی دەبیت، بە مەنیجە دەلیت مزاحم مەبە ، ئەوان بیژەن ناناسن ، بەڵام دوای ئەوەی ڕۆستەم دڵنیا دەبێتەوە لە مەنیجە پێی دەڵێت هاتووە بۆ ڕزگارکردنی بیژەن و داوای لە مەنیجە دەکات کە شەو ئاگرێکی گەورە لە لوتکەی ئەو بیرە داگیرسێنێت کە بیژەن لێی دیلە بۆ ئەوەی ڕۆستەم و هاوڕێکانی بتوانن بچنەبو ئەو لا.
مەنیجە دەست دەکات بە کۆکردنەوەی دار و لە کاتی خۆرئاوابووندا ئاگر لە چادەرەکەی بەردەدات. ڕۆستەم و جەنگاوەرە زرێپۆشەکانی بەرەو بڵێسەی ئاگرەکە دەڕۆن. لەگەڵ گەیشتن بە بیرەکە، ڕۆستەم بەردە گەورەکە،کە لە بەردەم دەمی ئەو بیرە بوو دەجوڵێنێت کە بیژەن تێیدا زیندانی کراوە و بیژەن لە بیرەکە دەکێشێتە دەرەوە. ڕۆستەم داوا لە بیژەن دەکات کە لەگەڵ مەنیجە بچێتە ئێران، بۆ ئەوەی خۆی و حەوت جەنگاوەرەکەی شەوانە هێرش بکەنە سەر کۆشکی ئەفراسیاب و دواتر بەپەلە بەرەو ئێران بڕون .
کاتێک خۆر هەڵدێت، ڕۆستەم لەشکری ئێران کە پێشتەر لەسەر سنوور بۆ هێرشکردن بۆ سەر توران ئامادە کەردەبوو بۆ هێرش بۆ سەر توران بەکاردەهێنێت و پاشەکشە بە تورانیکان دەکات . ئەفراسیاب ناچاردەبی پاشەکشە بکات ،و بیژەن و مەنیجە دەگەڕێنەوە بۆ ئێران